Định nghĩa
Herpes sinh dục gây ra bởi virus Herpes Simplex (HSV) – một trong những loại thường gặp nhất trên người. Có hai loại Herpes Simplex:
Loại 1 (Type 1/HSV-1) – thường tìm thấy quanh môi và được xem là Herpes môi.
Loại 2 (Type 2/HSV-2) – thường tìm thấy quanh bộ phận sinh dục và hậu môn.
Điều quan trọng cần phải chú ý là cả hai loại có thể xuất hiện ở cả hai vị trí. Herpes sinh dục thường gây ra bởi HSV-2 nhưng gần đây HSV-1 ngày càng tăng nguyên nhân là do tình dục qua ngả miệng.
Khi bệnh nhân nhiễm HSV, chúng di chuyển dọc theo sợi thần kinh từ nơi bị nhiễm và ngủ yên tại đó. Sau đó chúng kích hoạt trở lại và đi dọc theo sợi thần kinh ra bề mặt da và bệnh tái phát trở lại.
Giai đoạn đầu chúng cần 2-12 ngày để biểu hiện bệnh nhưng đôi khi không biểu hiện triệu chứng gì trong hàng tháng hoặc nhiều năm sau đó.
Hầu hết các trường hợp tái phát khoảng vài năm sau đó. Khoảng thời gian giữa các giai đoạn (mắc bệnh và tái phát) thay đổi khác nhau trên mỗi cá thể (bệnh nhân). Nhiễm trùng sinh dục do HSV-1 ít tái phát hơn HSV-2. Tương tự với HSV-2 ở môi tái phát nhiều hơn HSV-1.
Tần suất
Herpes sinh dục là bệnh lý lây qua đường tình dục khá phổ biến. Ở Úc cứ 8 người thì có 1 người bị nhiễm trong đó 85% nhiễm HSV-2 và 20% HSV-1.
Thường nữ giới nhiễm nhiều gấp hai lần nam giới và độ tuổi thường dao động từ 35-44. Thường gặp ở thành thị hơn thôn quê.
HSV lây truyền như thế nào?
Bệnh lây truyền thông qua tiếp xúc với người mang mầm bệnh qua đường tình dục (ngả âm đạo, hậu môn và đường miệng). Điều quan trọng là bệnh có thể lây qua đường tiếp xúc da mà không cần qua đường tình dục.
Từ khi có triệu chứng (nóng, ngứa ran, cảm giác kiến bò) cho tới khi thương tổn được chữa trị thì virus có thể lây truyền thông qua tiếp xúc da tại vùng da nhiễm bệnh.
HSV có thể lây truyền từ những người mang mầm bệnh mà không biết mình bị nhiễm. Nguyên nhân là người bệnh không biết mình bị nhiễm hoặc có ít/không triệu chứng. 80% bệnh nhân không biết mình bị nhiễm. Vì thế bệnh có thể lây truyền một cách vô ý.
Trong quá trình virus tồn tại trong da (không có triệu chứng rõ ràng), hầu hết trường hợp lây truyền xảy ra trong thời điểm bệnh chưa bùng phát. Chính vì vậy nên dùng bao cao su để ngăn ngừa nguy cơ và điều quan trọng là nên đi kiểm tra và khám chuyên khoa khi tiếp xúc với yếu tố nguy cơ mà không bảo vệ.
Triệu chứng
Dường như Herpes không có giai đoạn bùng phát rõ rệt, chúng thay đổi ở từng người. Giai đoạn đầu, bệnh có thể nặng trong vài tuần nếu không điều trị. Tuy nhiên, bệnh có thể nhẹ đối với người khác. Giai đoạn tái phát, bệnh có xu hướng nhẹ hơn và trong thời gian ngắn hơn. Trước khi tái phát vài giờ hay vài ngày, xuất hiện các triệu chứng gồm: ngứa ran, đau, ửng đỏ. Sau đó xuất hiện mụn giộp rải rác, phát ban, vết loét ở da, hơi đau khi mụn giộp vỡ. Thời gian từ lúc xuất hiện triệu chứng cho tới lúc điều trị hoàn toàn khỏi tái phát khoảng 6-7 ngày.
Hệ quả/biến chứng
Bệnh không ảnh hưởng đến khả năng có con. Bị tái phát trong khi mang thai cũng hiếm khi ảnh hưởng đến em bé trong tử cung (dạ con). Tuy nhiên, bệnh khởi phát trong giại đoạn cuối thai kỳ có thể trở nên nghiêm trọng và cần có sự trợ giúp từ nhà chuyên môn. Bệnh nhân nên báo cho bác sĩ sản khoa/nữ hộ sinh để có những bước can thiệp thích hợp nhằm tránh lây truyền cho bé (trong trường hợp bệnh tái phát trong khi sinh).
Điều trị
Hiện tại không có phương pháp đặc hiệu, chỉ có điều trị và theo dõi bằng dùng thuốc kháng vi-rút. Đặc biệt với bệnh nhân có triệu chứng nặng hoặc thường xuyên tái phát nhằm giảm mức độ nặng và thời gian phát tác. Thuốc có tác dụng trên vi-rút và ức chế không cho chúng sinh sôi nảy nở trong giai đoạn bùng phát.
Thuốc được sử dụng với vai trò:
- Điều trị ức chế– nhằm giảm số lượng và độ nặng của bệnh. Lợi ích lớn nhất là giảm khả năng phát tán của bệnh.
- Điều trị ức chế chọn lọc– trong giai đoạn hoạt động tình dục hoặc giai đoạn bị stress (yếu tố góp phần khởi phát bệnh bùng phát).
- Điều trị giai đoạn phát tác– thường dùng trong giai đoạn bệnh bùng phát.
Thuốc giảm triệu chứng : Acyclovir ( Zovirax), Valacyclov ( Valtrex), Famvir
Phòng ngừa
Sử dụng bao cao su nhằm ngăn ngừa nhiễm Herpes. Tuy nhiên, bạn cần biết rằng chúng chỉ bảo vệ vùng da do chúng che phủ mà thôi. Nếu vùng da khác nhiễm bệnh, bao cao su không thể giúp bạn tránh khỏi nhiễm bệnh.